13 Φεβ 2010

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΓΙΑ ΕΞΕΓΕΡΣΗ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΩΝ ΣΤΗ ΒΕΝΝΑ


Δελτίο Τύπου
ΒΕΝΝΑ

Η πρόσφατη (5.2.2010) δίκη και καταδίκη από το Τριμελές Πλημμελειοδικείο Ροδόπης 42 αλλοδαπών κρατουμένων του Κέντρου Κράτησης Βέννας για τα αδικήματα της απείθειας ή/και πρόκλησης φθορών που «τελέστηκαν από τους κρατούμενους κατά τη διάρκεια επεισοδίων» που επακολούθησαν εξέγερση κρατουμένων στο ως άνω Κέντρο Κράτησης, φέρνει εκ νέου στο προσκήνιο, στην «επιφάνεια», το μείζον ζήτημα των σοβαρότατων παραβιάσεων στοιχειωδών δικαιωμάτων του ανθρώπου, που καταγράφονται εδώ και χρόνια σε βάρος μιας αφανούς κατηγορίας προσώπων, των κρατουμένων στο ως άνω Κέντρο Κράτησης, αλλά και σε άλλα αντίστοιχα κέντρα, βρισκόμενα κατά κανόνα στην ελληνική μεθόριοi:

Απουσία διαδικασιών διερεύνησης και εντοπισμού προσώπων που χρήζουν διεθνούς προστασίας ή/και ειδικής μέριμνας, αποφάσεις απέλασης εκδιδόμενες συλλήβδην και αδιακρίτως για το σύνολο των νεοεισερχομένων, απουσία στοιχειωδών εγγυήσεων για την ακρόαση και την καταγραφή των ως άνω προσώπων, παράνομες αποφάσεις απέλασης και κράτησης, απαράδεκτες συνθήκες κράτησης που συχνά συνιστούν απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση, στέρηση ενημέρωσης, επικοινωνίας και συνακόλουθα αδυναμία άσκησης οποιουδήποτε διοικητικού ή ένδικου μέσου ή βοηθήματος για την προάσπιση στοιχειωδών δικαιωμάτων των κρατουμένων, χαρακτηρίζουν την κατάσταση.
Ειδικότερα, σε εξαιρετικά πρόσφατες Εκθέσεις της Ελληνικής Ένωσης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπουii και της Ομάδας Δικηγόρων για τα Δικαιώματα Προσφύγων και των Μεταναστών (Αθήνα) και της Επιτροπής Αλληλεγγύης στους Πρόσφυγες (Χίος), η κατάσταση στο Κέντρο Κράτησης Βέννας καταγράφεται ως κατάσταση «που θίγει κατάφωρα τα θεμελιώδη συστατικά της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και δεν είναι δεκτική βελτίωσης». «Αστυνομικοί και κρατούμενοι δηλώνουν ότι ο χώρος είναι φοβερά βρώμικος, γεμάτος ποντίκια και κατσαρίδες και το καλοκαίρι φίδια. [...] Διαπιστώσαμε πλήρη απουσία θέρμανσης. Οι συνθήκες κράτησης, ο φωτισμός και ο αερισμός παραπέμπουν με μεσαιωνικού τύπου μπουντρούμια και οι συνθήκες υγιεινής είναι ανύπαρκτες σε βαθμό που να κινδυνεύει σοβαρά η σωματική και πνευματική υγεία των κρατουμένων και των εργαζομένων. Το αποπνικτικό της ατμόσφαιρας επιτείνεται και από το γεγονός ότι οι κρατούμενοι καίνε συνέχεια χαρτιά για να ζεσταθούν»iii. «Οι συνθήκες υγιεινής είναι απαράδεκτες. Επικρατεί βρώμα τόσο στις τουαλέτες και ντουζέριες όσο και στους θαλάμους διαμονής [...ο προαυλισμός] δεν γίνεται καθημερινά, αλλά κάθε 3 με 4 ημέρες [... η πρόσβαση σε τηλέφωνο] Είναι δυνατή μόνο κατά τη διάρκεια του προαυλισμού τους [...] Ανεπαρκής ιατρική μέριμνα [...] Δεν υπάρχουν επίσημοι μεταφραστές/διερμηνείς [...]» Στο Κέντρο κρατούνται υπό απέλαση αλλοδαποί, αλλοδαποί των οποίων η απέλαση είναι ανέφικτη, καθώς και αιτούντες άσυλο. «Κρατούνται δε ανήλικοι μαζί με ενηλίκους [...]»iv.
Τα γεγονότα που έλαβαν χώρα στις 3 Φεβρουαρίου στο Κέντρο Κράτησης Βέννας συνδέονται αναμφίβολα με την ως άνω επικρατούσα κατάσταση, έναντι της οποίας εξεγέρθηκαν κατά τα φαινόμενα οι κρατούμενοι του Κέντρου. Σημειωτέον ότι, αντίστοιχες αντιδράσεις κρατουμένων οδήγησαν πρόσφατα (Οκτώβριος 2009) στο κλείσιμο του Κέντρου Κράτησης Παγανής Λέσβου (Ειδικός Χώρος Παραμονής Αλλοδαπών / ΕΧΠΑ), στο οποίο οι επικρατούσες συνθήκες χαρακτηρίστηκαν και από τον αρμόδιο υφυπουργό Προστασίας του Πολίτη κ. Βούγια ως «κόλαση του Δάντη»v.
Η περίπτωση, ωστόσο, του Κέντρου Κράτησης Βέννας – το οποίο σημειωτέον δεν συνιστά τυπικά ΕΧΠΑ, δεδομένου του ότι δεν λειτουργεί στο πλαίσιο του άρθρου 81 του ν. 3536/2005, που προβλέπει την ίδρυση και λειτουργία τους – πέραν των ήδη καταγραφεισών και απαράδεκτων συνθηκών κράτησης που επαναφέρει στο προσκήνιο, θέτει εκ νέου το σοβαρότατο ζήτημα της στέρησης του κρατουμένου από οποιαδήποτε ενημέρωση και επικοινωνία, καθώς και από οποιαδήποτε πρόσβαση σε νομικό συμπαραστάτη και, κατά συνέπεια, σε αποτελεσματική προστασία έναντι τόσο των διαδικασιών απέλασης και κράτησής του, όσο και σε ενδεχόμενη συνδρομή του σε περίπτωση υποβολής αιτήματος ασύλου. Συνακόλουθα, δεν τηρούνται στοιχειώδεις εγγυήσεις για την άσκηση, έστω υποτυπωδώς, βασικών δικαιωμάτων του ανθρώπου, κατά παράβαση του διεθνούς, κοινοτικού και εθνικού δικαίου, με διακύβευμα τη ζωή και την ελευθερία προσώπων (άρθρ. 3, 5, 13 ΕΣΔΑ, άρθρ. 7, 15α ΔΣΑΠΔ, άρθρ. 3 UN CAT, άρθρ. 33 της Σύμβασης της Γενεύης «Για το καθεστώς προσφύγων»). Δεν πληρούνται δε ούτε οι ελάχιστες εγγυήσεις που τίθενται από την Οδηγία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Συμβουλίου (2008/115/ΕΚ, 16.12.2008), «Σχετικά με τους κοινούς κανόνες και διαδικασίες στα κράτη μέλη για την επιστροφή των παρανόμως διαμενόντων υπηκόων τρίτων χωρών» ως προς τη διασφάλιση ένδικων μέσων για την απόφαση απομάκρυνσης αλλοδαπού (άρθρ. 13), αποτελεσματικής προστασία έναντι της κράτησής του (άρθρ. 15) καθώς και νομικής συνδρομής (άρθρ. 13 παρ. 3). Πολλώ δε μάλλον, δεν τηρούνται οι «Ελάχιστες προϋποθέσεις για την υποδοχή αιτούντων άσυλο από τα κράτη μέλη» (Οδηγία ΕΚ/9/2003, 27.1.2003), ούτε βέβαια οι «Ελάχιστες προδιαγραφές για τις διαδικασίες με τις οποίες τα κράτη μέλη αναγνωρίζουν ή ανακαλούν την ιδιότητα του πρόσφυγα» (Οδηγία ΕΚ/85/2005, 1.12.2005).
Η Ελλάδα έχει καταδικαστεί και πρόσφατα από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΑΔ) για παραβίαση των άρθρων 3 (απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση / βασανιστήρια) και 5, παρ. 1 και 4 (παράνομη κράτηση αλλοδαπού ενόψει απέλασης / απουσία αποτελεσματικού ελέγχου νομιμότητας της κράτησης) σε βάρος κρατουμένων αιτούντων άσυλο σε κέντρα κράτησηςvi.
Οι τελευταίες νομοθετικές εξελίξεις στον τομέα της μετανάστευσης και του ασύλου, που έλαβαν χώρα το καλοκαίρι του 2009, επιδεινώνουν τη θέση των κρατουμένων αλλοδαπών και διευρύνουν επικίνδυνα το πεδίο παραβιάσεων σε βάρος των ήδη καταπατηθέντων δικαιωμάτων τους. Με την τροποποίηση του ν. 3386/2005 από τον ν. 3772/2009, παρατείνεται το ανώτατο διάστημα κράτησης αλλοδαπού ενόψει της απέλασής του από τρεις σε έξι μήνες, με δυνατότητα παράτασης του χρόνου κράτησης σε επιπλέον δώδεκα μήνες, χωρίς καμία εγγύηση αποτελεσματικού δικαστικού ελέγχου της νομιμότητας της κράτησης. Επιπλέον, η τροποποίηση του ΠΔ 90/2008 από το ΠΔ 81/2009 κατήργησε το βασικό δικαίωμα της διοικητικής προσφυγής επί απορριπτικής απόφασης ασύλου, αφήνοντας έκθετους αιτούντες άσυλο έναντι άμεσης επαναπροώθησης και απέλασής τους.
Οι σημερινές δηλώσεις του Επιτρόπου για τα Δικαιώματα των Ανθρώπου, Thomas Hammarberg, αποτυπώνουν την επικρατούσα κατάσταση: «Ένα σύστημα απάνθρωπο και μη αποτελεσματικό, ένα σύστημα που έχει καταρρεύσει από το 2008 «υποδέχεται» τα εξαθλιωμένα καραβάνια των μεταναστών που ψάχνουν καλύτερη τύχη στην Ελλάδα»vii.
Η εξέλιξη της εξέγερσης στη Βέννα είναι ενδεικτική των ως άνω παραβιάσεων. Σαράντα δύο άτομα, που αντιμετωπίζουν τις άθλιες και εξευτελιστικές συνθήκες κράτησης στη Βέννα, δικάστηκαν από το Τριμελές Πλημμελειοδικείο Ροδόπης χωρίς τη δυνατότητα σε επικοινωνία και εκπροσώπηση από δικηγόρο και χωρίς προσήκουσα διερμηνεία. Τα άτομα αυτά, προερχόμενα από χώρες όπως το Ιράκ, Αφγανιστάν, Πακιστάν και Μπαγκλαντές, καταδικάστηκαν σε ποινές τεσσάρων και οκτώ μηνών για τα αδικήματα της απείθειας ή/και της πρόκλησης φθορών, και στην παρεπόμενη ποινή της δικαστικής απέλασης, χωρίς να λάβουν ενημέρωση και να μπορέσουν να ασκήσουν τα δικαιώματά τους της αναίρεσης ή της έφεσης, αντίστοιχα. Ως συνέπεια αυτής της ως άνω απόφασης απειλούνται με επιστροφή στις χώρες προέλευσής τους, άνθρωποι οι οποίοι αντιμετωπίζουν διώξεις και βασανιστήρια στις χώρες καταγωγής τους, συνεπεία των οποίων αναζήτησαν καταφύγιο στις χώρες της Ευρώπης και την πατρίδα μας.
Μέχρι και σήμερα είναι ζητούμενο η επικοινωνία τους με δικηγόρο. Η πρόσβαση δε στο χώρο κράτησης μελών οργανώσεων, που κινητοποιήθηκαν μετά τη διεξαγωγή της δίκης και την εξ αυτού του λόγου κάποια δημοσιότητα για το γεγονός, δεν έχει καταστεί εφικτή.
    Η συνέχιση δε της κράτησής τους σε αστυνομικούς χώρους κράτησης στερεί τη δυνατότητα επικοινωνίας τους με δικηγόρους και γενικά με τον έξω κόσμο, όπως επίσης και τη δυνατότητα άσκησης ενδίκων μέσων από τον τόπο της κράτησής τους.
Επειδή ο σεβασμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας συνιστά πρώτιστη υποχρέωση ενός κράτους.
Επειδή το δικαίωμα στην ενημέρωση και στην επικοινωνία του κρατουμένου, καθώς και το δικαίωμά του σε νομικό συμπαραστάτη τόσο για τον έλεγχο της νομιμότητας της κράτησης, όσο και για την άσκηση των ενδίκων μέσων και βοηθημάτων, διασφαλίζεται από το διεθνές, κοινοτικό και εθνικό δίκαιο.
Καταγγέλλουμε την κατάσταση που επικρατεί στο Κέντρο Κράτησης Βέννας, η οποία συνιστά παραβίαση στοιχειωδών δικαιωμάτων του ανθρώπου και επισύρει τη διεθνή ευθύνη της Ελλάδας.
Καλούμε όλους τους αρμόδιους φορείς για τη διερεύνηση των καταγγελλομένων, την προστασία των προσώπων, θυμάτων των ως άνω παραβιάσεων, και την απόδοση ευθυνών.
Αθήνα, 11 Φεβρουαρίου 2010
Ομάδα Δικηγόρων για τα Δικαιώματα
Προσφύγων και Μεταναστών

i European Parliament, Report from the LIBE Committee Delegation on the Visit to Greece (Samos and Athens), Brussels, 2 July 2007, PV\675423EN.doc, Commission of the European Communities v. Hellenic Republic, European Court of Justice 2007/C-72/06, 2007/C-96/26 και 2008/C-128/46. Greece out of the Spotlight: The Rights of Foreigners and Minorities are still a Grey Area, Amnesty International, October 2005/EUR25/016/2005. Έκθεση Ομάδας Δικηγόρων για τα Δικαιώματα Προσφύγων και Μεταναστών & ProAsyl, Η αλήθεια μπορεί να είναι πικρή αλλά θα πρέπει να ειπωθεί. Η κατάσταση των προσφύγων στην περιοχή του Αιγαίου και οι πρακτικές του Ελληνικού Λιμενικού Σώματος, Αθήνα, Νοέμβριος 2007. CPT - News Flash / Council of Europe, Anti-torture Committee visits Greece, 23-29/9/2008, διαθέσιμο στο: http://www.cpt.coe.int/documents/grc/2005-09-15-eng.htm. Commissioner of Human Rights of the Council of Europe, Report by Thomas Hammarberg following his visit to Greece on 8-10 December 2008, Issued reviewed: Human rights of asylum seekers, Strasbourg, 4 February 2009. Έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη για την κατάσταση των Κέντρων Κράτησης στην Περιοχή Έβρου Ροδόπης, 23-31/05/2007, 25-30/06/2007, διαθέσιμο στο: www.synigoros.gr.
ii Αναφορά της Ελληνικής Ένωσης του Ανθρώπου (ομάδα Θεσσαλονίκης) σχετικά με τους χώρους κράτησης μεταναστών χωρίς νομιμοποιητικά έγγραφα στην Ροδόπη και τον Έβρο, Θεσσαλονίκη 11.12.2009, διαθέσιμο στο http://www.hlhr.gr/index-el.htm.
iii Ό.π., σελ. 11.
iv Αναφορά της Ομάδας Δικηγόρων για τα Δικαιώματα Προσφύγων και Μεταναστών (Αθήνα) και Επιτροπής Αλληλεγγύης στους Πρόσφυγες (Χίος), Επίσκεψη σε κέντρα κράτησης και σταθμούς φύλαξης προσφύγων και μεταναστών στην περιοχή του Έβρου (6/8/2009 έως 8/8/2009) - συνθήκες κράτησης προσφύγων και μεταναστών και νομική συνδρομή σε ομάδες προσφύγων που είχαν μεταχθεί εκεί κατά τις τελευταίες εβδομάδες από την περιφέρεια (νήσους Αιγαίου), 10.9.2009, σελ. 8-9.
v Δημοσιεύματα στην εφημερίδα Το Βήμα, Ελευθεροτυπία, 23.10.2009 & 24.10.2009.
vi ECHR, Dougoz v. Greece, application no. 40907/98, 06-03-2001. ECHR, S.D. v. Greece, application no. 53541/07, 11-06-2009. ECHR, Thabesh v. Greece, application no. 8256/07. 26-11-2009.