Βρυξέλλες, 21 Σεπτεμβρίου 2011 – Ο Frontex, ο ευρωπαϊκός οργανισμός για τη φύλαξη των εξωτερικών συνόρων, εκθέτει μετανάστες σε απάνθρωπες και εξευτελιστικές συνθήκες, δήλωσε η Human Rights Watch σε έκθεση που δημοσιεύθηκε σήμερα. Οι μετανάστες που συλλαμβάνονται κατά μήκος των ελληνοτουρκικών χερσαίων συνόρων οδηγούνται σε κέντρα κράτησης στην Ελλάδα όπου επικρατούν συνθήκες συνωστισμού, δήλωσε η Human Rights Watch.
Στο πλαίσιο διήμερης συνάντησης που θα ξεκινήσει στις 22 Σεπτεμβρίου 2011, οι ευρωπαίοι υπουργοί Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων αναμένεται ότι θα εγκρίνουν τροποποιήσεις στους κανόνες που διέπουν τις επιχειρήσεις του Frontex. Εντούτοις, οι τροποποιήσεις αυτές δεν κρίνονται επαρκείς για τη διόρθωση της κατάστασης, δήλωσε η Human Rights Watch.
Στην 62σέλιδη έκθεση με τίτλο «Η ΕΕ “λερώνει” τα χέρια της: Εμπλοκή του Frontex σε περιπτώσεις κακομεταχείρισης κρατουμένων μεταναστών στην Ελλάδα» γίνεται αποτίμηση του ρόλου και της ευθύνης του Frontex για την έκθεση μεταναστών σε απάνθρωπες και εξευτελιστικές συνθήκες κράτησης για χρονικό διάστημα τεσσάρων μηνών αρχής γενομένης στα τέλη του 2010, κατά το οποίο η πρώτη ομάδα ταχείας επέμβασης στα σύνορα (RABIT) προέβαινε στη σύλληψη μεταναστών και στη μεταφορά τους σε αστυνομικά τμήματα και κέντρα κράτησης μεταναστών στο ελληνικό τμήμα του Έβρου. Η ανάπτυξη της RABIT έχει πλέον αντικατασταθεί από μόνιμη παρουσία του Frontex.
«Ο Frontex συνεργεί στην έκθεση μεταναστών σε μεταχείριση η οποία, όπως γνωρίζει, απαγορεύεται πλήρως δυνάμει της νομοθεσίας για τα ανθρώπινα δικαιώματα», δήλωσε ο Bill Frelick, διευθυντής του Προγράμματος Προσφύγων της Human Rights Watch. «Για να δοθεί τέλος σε τέτοιου είδους συνέργειες σε απάνθρωπη μεταχείριση, η ΕΕ πρέπει να καταστήσει αυστηρότερους τους κανόνες που διέπουν τις επιχειρήσεις του Frontex και να διασφαλίσει ότι ο Frontex θα κληθεί να λογοδοτήσει σε περίπτωση παραβίασης των κανόνων στην Ελλάδα ή οπουδήποτε αλλού».
Τον Νοέμβριο του 2010, ο Frontex, ο ευρωπαϊκός οργανισμός για τη διαχείριση της επιχειρησιακής συνεργασίας στα εξωτερικά σύνορα, άρχισε να συνδράμει την Ελλάδα με ανθρώπινο δυναμικό και υλικά μέσα σε μια προσπάθεια να ενταθούν οι περιπολίες στα εξωτερικά σύνορά της με την Τουρκία κατά μήκος του ποταμού Έβρου. Στο πλαίσιο της πρώτης ανάπτυξης της RABIT, ο Frontex απέστειλε 175 συνοριοφύλακες, οι οποίοι είχαν επιλεγεί από έναν αριθμό συνοριοφυλάκων που διέθεσαν συμμετέχοντα κράτη μέλη της ΕΕ. Ο Frontex χρησιμοποιεί τον όρο «προσκεκλημένοι υπάλληλοι» όταν αναφέρεται στους συνοριοφύλακες αυτούς.
Η έκθεση στηρίζεται σε συνεντεύξεις που παραχώρησαν 65 μετανάστες, πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο στην Ελλάδα τον Νοέμβριο και Δεκέμβριο του 2010 και τον Φεβρουάριο του 2011, καθώς και σε συνεντεύξεις ελλήνων αστυνομικών υπαλλήλων και υπαλλήλων του Frontex. Τον Δεκέμβριο του 2010, κατά τη διάρκεια ανάπτυξης της RABIT, η Human Rights Watch επισκέφθηκε κέντρα κράτησης στην περιοχή του Έβρου, όπου διαπίστωσε ότι οι ελληνικές αρχές κρατούσαν μετανάστες, μεταξύ των οποίων και μέλη ευπαθών ομάδων, όπως ασυνόδευτα παιδιά, επί εβδομάδες ή και μήνες σε συνθήκες που ισοδυναμούσαν με απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση.
Στο αστυνομικό τμήμα Φερών, για παράδειγμα, κρατούνταν 97 άτομα τη στιγμή της επίσκεψης της Human Rights Watch, παρότι ο ανώτατος αριθμός κρατουμένων που μπορούσε να φιλοξενήσει, σύμφωνα με δηλώσεις της αστυνομίας, ήταν μόλις 30. Μία πενηντάχρονη κρατούμενη από τη Γεωργία μάς είπε: «Δεν μπορείτε να φανταστείτε πόσο άσχημα και δύσκολα είναι για μένα εδώ… Δεν είναι σωστό να βρίσκομαι μαζί με όλους αυτούς τους άνδρες. Δεν κοιμάμαι τη νύχτα. Απλώς κάθομαι πάνω στο στρώμα».
Στο κέντρο κράτησης μεταναστών στο Φυλάκιο, η Human Rights Watch διαπίστωσε ότι ασυνόδευτα παιδιά τελούσαν υπό κράτηση μαζί με ενήλικες με τους οποίους δεν είχαν καμία συγγένεια σε κελιά όπου επικρατούσαν συνθήκες συνωστισμού. Αποχετευτικά λύματα έτρεχαν στο δάπεδο και η δυσοσμία ήταν ανυπόφορη. Οι έλληνες φρουροί φορούσαν χειρουργικές μάσκες κατά την είσοδό τους στον διάδρομο που χώριζε τα κελιά.
«Παρά το γεγονός ότι η παρούσα έκθεση επικεντρώνεται πρωτίστως στην ευθύνη που υπέχει ο Frontex να μην συνεργεί σε παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αυτό δεν απαλλάσσει τις ελληνικές αρχές», δήλωσε ο κ. Frelick. «Η ελληνική κυβέρνηση οφείλει να λάβει άμεσα μέτρα για τη βελτίωση των συνθηκών κράτησης και να προχωρήσει στην υλοποίηση των δεσμεύσεών της για μεταρρύθμιση του συστήματος ασύλου».
Κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης της RABIT, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ), δικαστήριο το οποίο υπάγεται στο Συμβούλιο της Ευρώπης και του οποίου οι αποφάσεις δεσμεύουν και τα κράτη της ΕΕ, εξέδωσε απόφαση, στην υπόθεση M.S.S. κατά Βελγίου και Ελλάδος, σύμφωνα με την οποία οι συνθήκες που επικρατούσαν στα ελληνικά κέντρα κράτησης μεταναστών ήταν απάνθρωπες και εξευτελιστικές. Το δικαστήριο έκρινε ότι το Βέλγιο έχει παραβεί τη δέσμευσή του για σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δεδομένου ότι εξέθεσε εν γνώσει του έναν αφγανό αιτούντα άσυλο σε τέτοιου είδους μεταχείριση με την επαναπροώθησή του στην Ελλάδα.
«Πρόκειται για μια ανησυχητική αντίφαση αν αναλογιστεί κανείς ότι, παρά την κατηγορηματική απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου ότι η μεταφορά μεταναστών με σκοπό την κράτησή τους στην Ελλάδα συνιστά παραβίαση των θεμελιωδών δικαιωμάτων τους, ο Frontex, ένας ευρωπαϊκός εκτελεστικός οργανισμός, καθώς και συνοριοφύλακες από τα κράτη της ΕΕ εξακολουθούσαν να τους μεταφέρουν εν γνώσει τους εκεί», δήλωσε ο κ. Frelick.
Οι δραστηριότητες του Frontex στην Ελλάδα δεν είναι σύμφωνες με τα πρότυπα που καθορίζονται στον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, από τον οποίο δεσμεύεται ο Frontex, δήλωσε η Human Rights Watch. Δεδομένης της απόλυτης υποχρέωσης που ισχύει σε ό,τι αφορά τη μη έκθεση ατόμων σε απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση, είναι ευθύνη της ΕΕ να εργαστεί από κοινού με την Ελλάδα για τη λήψη μέτρων διόρθωσης των συνθηκών κράτησης, προτού εγκαινιάσει συνεργασία με τις ελληνικές αρχές σε δραστηριότητες που είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με το έργο της κράτησης μεταναστών.
Ο Frontex οφείλει άμεσα να θέσει ως προϋπόθεση για τη συμμετοχή του σε συνοριακές επιχειρήσεις επιβολής στην Ελλάδα την τοποθέτηση των συλληφθέντων μεταναστών σε εγκαταστάσεις όπου επικρατούν αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης, δήλωσε η Human Rights Watch. Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί με τη μεταφορά τους σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, όπου οι προδιαγραφές κράτησης πληρούν τις απαιτήσεις που απορρέουν στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ή με την παραχώρηση χώρων κράτησης σε άλλες περιοχές εντός της ΕΕ, όπου οι συνθήκες κράτησης είναι σύμφωνες με τα διεθνή και ευρωπαϊκά πρότυπα.
Οι τροποποιήσεις του κανονισμού σχετικά με τον Frontex, οι οποίες αναμένονται ότι θα εγκριθούν την τρέχουσα εβδομάδα, αναγνωρίζουν την ανάγκη να ενισχυθεί ο έλεγχος των επιχειρήσεών του στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Επιπλέον, προβλέπουν τη θέσπιση θέσεως Υπευθύνου Θεμελιωδών Δικαιωμάτων στο πλαίσιο του Frontex και τη σύσταση Συμβουλευτικού Φόρουμ για τα ανθρώπινα δικαιώματα με τη συμμετοχή εκπροσώπων της κοινωνίας των πολιτών.
Τα εν λόγω μέτρα, αν και συνιστούν ένα πρώτο βήμα, δεν κρίνονται επαρκή, διότι δεν προχωρούν στη θέσπιση μηχανισμού λογοδοσίας του Frontex σε περίπτωση παραβίασης της νομοθεσίας για τα ανθρώπινα δικαιώματα και της κοινοτικής νομοθεσίας στο πλαίσιο των επιχειρήσεών του, δήλωσε η Human Rights Watch. Ο Υπεύθυνος Θεμελιωδών Δικαιωμάτων θα πρέπει να διαθέτει την αρμοδιότητα να αναφέρει παραβιάσεις στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την έναρξη έρευνας και την επιβολή κυρώσεων.
«Δεδομένων των νέων μεταναστευτικών κρίσεων που εμφανίζονται στη λεκάνη της Μεσογείου και των διευρυνόμενων αρμοδιοτήτων του Frontex, είναι επιτακτική ανάγκη η πολιτική ασύλου και μετανάστευσης της ΕΕ να στραφεί από μια πολιτική που έχει ως γνώμονα την επιβολή σε μια πολιτική που έχει ως γνώμονα την προστασία», δήλωσε ο κ. Frelick. «Η μετάβαση αυτή δεν είναι απλώς νομικά απαραίτητη, αλλά σηματοδοτεί την ικανότητα και την υποχρέωση της ΕΕ, των οργανισμών και των κρατών μελών της να τηρούν τα ίδια τα πρότυπα της ΕΕ και να συμμορφώνονται με αυτά».
Human Rights Watch
Στο πλαίσιο διήμερης συνάντησης που θα ξεκινήσει στις 22 Σεπτεμβρίου 2011, οι ευρωπαίοι υπουργοί Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων αναμένεται ότι θα εγκρίνουν τροποποιήσεις στους κανόνες που διέπουν τις επιχειρήσεις του Frontex. Εντούτοις, οι τροποποιήσεις αυτές δεν κρίνονται επαρκείς για τη διόρθωση της κατάστασης, δήλωσε η Human Rights Watch.
Στην 62σέλιδη έκθεση με τίτλο «Η ΕΕ “λερώνει” τα χέρια της: Εμπλοκή του Frontex σε περιπτώσεις κακομεταχείρισης κρατουμένων μεταναστών στην Ελλάδα» γίνεται αποτίμηση του ρόλου και της ευθύνης του Frontex για την έκθεση μεταναστών σε απάνθρωπες και εξευτελιστικές συνθήκες κράτησης για χρονικό διάστημα τεσσάρων μηνών αρχής γενομένης στα τέλη του 2010, κατά το οποίο η πρώτη ομάδα ταχείας επέμβασης στα σύνορα (RABIT) προέβαινε στη σύλληψη μεταναστών και στη μεταφορά τους σε αστυνομικά τμήματα και κέντρα κράτησης μεταναστών στο ελληνικό τμήμα του Έβρου. Η ανάπτυξη της RABIT έχει πλέον αντικατασταθεί από μόνιμη παρουσία του Frontex.
«Ο Frontex συνεργεί στην έκθεση μεταναστών σε μεταχείριση η οποία, όπως γνωρίζει, απαγορεύεται πλήρως δυνάμει της νομοθεσίας για τα ανθρώπινα δικαιώματα», δήλωσε ο Bill Frelick, διευθυντής του Προγράμματος Προσφύγων της Human Rights Watch. «Για να δοθεί τέλος σε τέτοιου είδους συνέργειες σε απάνθρωπη μεταχείριση, η ΕΕ πρέπει να καταστήσει αυστηρότερους τους κανόνες που διέπουν τις επιχειρήσεις του Frontex και να διασφαλίσει ότι ο Frontex θα κληθεί να λογοδοτήσει σε περίπτωση παραβίασης των κανόνων στην Ελλάδα ή οπουδήποτε αλλού».
Τον Νοέμβριο του 2010, ο Frontex, ο ευρωπαϊκός οργανισμός για τη διαχείριση της επιχειρησιακής συνεργασίας στα εξωτερικά σύνορα, άρχισε να συνδράμει την Ελλάδα με ανθρώπινο δυναμικό και υλικά μέσα σε μια προσπάθεια να ενταθούν οι περιπολίες στα εξωτερικά σύνορά της με την Τουρκία κατά μήκος του ποταμού Έβρου. Στο πλαίσιο της πρώτης ανάπτυξης της RABIT, ο Frontex απέστειλε 175 συνοριοφύλακες, οι οποίοι είχαν επιλεγεί από έναν αριθμό συνοριοφυλάκων που διέθεσαν συμμετέχοντα κράτη μέλη της ΕΕ. Ο Frontex χρησιμοποιεί τον όρο «προσκεκλημένοι υπάλληλοι» όταν αναφέρεται στους συνοριοφύλακες αυτούς.
Η έκθεση στηρίζεται σε συνεντεύξεις που παραχώρησαν 65 μετανάστες, πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο στην Ελλάδα τον Νοέμβριο και Δεκέμβριο του 2010 και τον Φεβρουάριο του 2011, καθώς και σε συνεντεύξεις ελλήνων αστυνομικών υπαλλήλων και υπαλλήλων του Frontex. Τον Δεκέμβριο του 2010, κατά τη διάρκεια ανάπτυξης της RABIT, η Human Rights Watch επισκέφθηκε κέντρα κράτησης στην περιοχή του Έβρου, όπου διαπίστωσε ότι οι ελληνικές αρχές κρατούσαν μετανάστες, μεταξύ των οποίων και μέλη ευπαθών ομάδων, όπως ασυνόδευτα παιδιά, επί εβδομάδες ή και μήνες σε συνθήκες που ισοδυναμούσαν με απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση.
Στο αστυνομικό τμήμα Φερών, για παράδειγμα, κρατούνταν 97 άτομα τη στιγμή της επίσκεψης της Human Rights Watch, παρότι ο ανώτατος αριθμός κρατουμένων που μπορούσε να φιλοξενήσει, σύμφωνα με δηλώσεις της αστυνομίας, ήταν μόλις 30. Μία πενηντάχρονη κρατούμενη από τη Γεωργία μάς είπε: «Δεν μπορείτε να φανταστείτε πόσο άσχημα και δύσκολα είναι για μένα εδώ… Δεν είναι σωστό να βρίσκομαι μαζί με όλους αυτούς τους άνδρες. Δεν κοιμάμαι τη νύχτα. Απλώς κάθομαι πάνω στο στρώμα».
Στο κέντρο κράτησης μεταναστών στο Φυλάκιο, η Human Rights Watch διαπίστωσε ότι ασυνόδευτα παιδιά τελούσαν υπό κράτηση μαζί με ενήλικες με τους οποίους δεν είχαν καμία συγγένεια σε κελιά όπου επικρατούσαν συνθήκες συνωστισμού. Αποχετευτικά λύματα έτρεχαν στο δάπεδο και η δυσοσμία ήταν ανυπόφορη. Οι έλληνες φρουροί φορούσαν χειρουργικές μάσκες κατά την είσοδό τους στον διάδρομο που χώριζε τα κελιά.
«Παρά το γεγονός ότι η παρούσα έκθεση επικεντρώνεται πρωτίστως στην ευθύνη που υπέχει ο Frontex να μην συνεργεί σε παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αυτό δεν απαλλάσσει τις ελληνικές αρχές», δήλωσε ο κ. Frelick. «Η ελληνική κυβέρνηση οφείλει να λάβει άμεσα μέτρα για τη βελτίωση των συνθηκών κράτησης και να προχωρήσει στην υλοποίηση των δεσμεύσεών της για μεταρρύθμιση του συστήματος ασύλου».
Κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης της RABIT, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ), δικαστήριο το οποίο υπάγεται στο Συμβούλιο της Ευρώπης και του οποίου οι αποφάσεις δεσμεύουν και τα κράτη της ΕΕ, εξέδωσε απόφαση, στην υπόθεση M.S.S. κατά Βελγίου και Ελλάδος, σύμφωνα με την οποία οι συνθήκες που επικρατούσαν στα ελληνικά κέντρα κράτησης μεταναστών ήταν απάνθρωπες και εξευτελιστικές. Το δικαστήριο έκρινε ότι το Βέλγιο έχει παραβεί τη δέσμευσή του για σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δεδομένου ότι εξέθεσε εν γνώσει του έναν αφγανό αιτούντα άσυλο σε τέτοιου είδους μεταχείριση με την επαναπροώθησή του στην Ελλάδα.
«Πρόκειται για μια ανησυχητική αντίφαση αν αναλογιστεί κανείς ότι, παρά την κατηγορηματική απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου ότι η μεταφορά μεταναστών με σκοπό την κράτησή τους στην Ελλάδα συνιστά παραβίαση των θεμελιωδών δικαιωμάτων τους, ο Frontex, ένας ευρωπαϊκός εκτελεστικός οργανισμός, καθώς και συνοριοφύλακες από τα κράτη της ΕΕ εξακολουθούσαν να τους μεταφέρουν εν γνώσει τους εκεί», δήλωσε ο κ. Frelick.
Οι δραστηριότητες του Frontex στην Ελλάδα δεν είναι σύμφωνες με τα πρότυπα που καθορίζονται στον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, από τον οποίο δεσμεύεται ο Frontex, δήλωσε η Human Rights Watch. Δεδομένης της απόλυτης υποχρέωσης που ισχύει σε ό,τι αφορά τη μη έκθεση ατόμων σε απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση, είναι ευθύνη της ΕΕ να εργαστεί από κοινού με την Ελλάδα για τη λήψη μέτρων διόρθωσης των συνθηκών κράτησης, προτού εγκαινιάσει συνεργασία με τις ελληνικές αρχές σε δραστηριότητες που είναι άρρηκτα συνδεδεμένες με το έργο της κράτησης μεταναστών.
Ο Frontex οφείλει άμεσα να θέσει ως προϋπόθεση για τη συμμετοχή του σε συνοριακές επιχειρήσεις επιβολής στην Ελλάδα την τοποθέτηση των συλληφθέντων μεταναστών σε εγκαταστάσεις όπου επικρατούν αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης, δήλωσε η Human Rights Watch. Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί με τη μεταφορά τους σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, όπου οι προδιαγραφές κράτησης πληρούν τις απαιτήσεις που απορρέουν στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ή με την παραχώρηση χώρων κράτησης σε άλλες περιοχές εντός της ΕΕ, όπου οι συνθήκες κράτησης είναι σύμφωνες με τα διεθνή και ευρωπαϊκά πρότυπα.
Οι τροποποιήσεις του κανονισμού σχετικά με τον Frontex, οι οποίες αναμένονται ότι θα εγκριθούν την τρέχουσα εβδομάδα, αναγνωρίζουν την ανάγκη να ενισχυθεί ο έλεγχος των επιχειρήσεών του στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Επιπλέον, προβλέπουν τη θέσπιση θέσεως Υπευθύνου Θεμελιωδών Δικαιωμάτων στο πλαίσιο του Frontex και τη σύσταση Συμβουλευτικού Φόρουμ για τα ανθρώπινα δικαιώματα με τη συμμετοχή εκπροσώπων της κοινωνίας των πολιτών.
Τα εν λόγω μέτρα, αν και συνιστούν ένα πρώτο βήμα, δεν κρίνονται επαρκή, διότι δεν προχωρούν στη θέσπιση μηχανισμού λογοδοσίας του Frontex σε περίπτωση παραβίασης της νομοθεσίας για τα ανθρώπινα δικαιώματα και της κοινοτικής νομοθεσίας στο πλαίσιο των επιχειρήσεών του, δήλωσε η Human Rights Watch. Ο Υπεύθυνος Θεμελιωδών Δικαιωμάτων θα πρέπει να διαθέτει την αρμοδιότητα να αναφέρει παραβιάσεις στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την έναρξη έρευνας και την επιβολή κυρώσεων.
«Δεδομένων των νέων μεταναστευτικών κρίσεων που εμφανίζονται στη λεκάνη της Μεσογείου και των διευρυνόμενων αρμοδιοτήτων του Frontex, είναι επιτακτική ανάγκη η πολιτική ασύλου και μετανάστευσης της ΕΕ να στραφεί από μια πολιτική που έχει ως γνώμονα την επιβολή σε μια πολιτική που έχει ως γνώμονα την προστασία», δήλωσε ο κ. Frelick. «Η μετάβαση αυτή δεν είναι απλώς νομικά απαραίτητη, αλλά σηματοδοτεί την ικανότητα και την υποχρέωση της ΕΕ, των οργανισμών και των κρατών μελών της να τηρούν τα ίδια τα πρότυπα της ΕΕ και να συμμορφώνονται με αυτά».
Human Rights Watch